Kim jesteście? - na podstawie Ordo Virtutum - Teatr Lalka

Dowody uznania należą się ekipie odpowiadającej za powstanie sztuki, w tym reżyserowi, a jednocześnie dyrektorowi Teatru Lalka, Jarosławowi Kilianowi, za ulokowanie na afiszu tak trudnego i ambitnego tekstu. Jest to bowiem recepcja wczesnośredniowiecznego moralitetu Hildegardy z Bingen – frankofońskiej pustelniczki, wizjonerki, mistyczki, kompozytorki, uzdrowicielki, reformatorki religijnej, benedyktynki uznawanej przez Kościoły anglikańskie, ewangelickie, starokatolickie i rzymskokatolicki za świętą, od 2012 uznawanej za doktora Kościoła katolickiego. Sztuka, której premiera właśnie miała miejsce, odnosi się do pradawnego moralitetu autorstwa tejże świętej. Trudno tu mówić o jakiejkolwiek klasycznej narracji, bo też i termin „spektakl teatralny” nie jest adekwatny do tej interdyscyplinarnej formy będącej w większym stopniu koncertem (?), widowiskiem bądź czymkolwiek pomiędzy tymi formami artystycznej wypowiedzi. Pewnej kategoryzacji nie ułatwia także scenografia, jak również kostiumy, albowiem decorum zostało tutaj sprowadzone do minimum. Za jedyny wizualny komentarz muszą tutaj wystarczyć piękne wizualizacje mapowane na ścianę, a przedstawiające średniowieczne ryciny portretujące mistyczne wizje świętej. Wszystko to ma na celu skoncentrować widza Kim jesteście? przede wszystkim na słowie i pieśni. W tym zakresie role zostały precyzyjnie rozdzielone między dwie kobiety pojawiające się tutaj gościnnie. Z jednej strony bowiem sztuce towarzyszą wokalizy Anny Marii Jopek, która dawno nie była widoczna na jakimkolwiek polu popkulturowego mainstreamu (jeśli w ogóle twórczość uprawianą przez tę artystkę można w jakikolwiek sposób tak zaszufladkować), z drugiej zaś średniowieczne teksty wypowiadane są przez Irenę Jun – wciąż aktywną aktorkę z sąsiedniego Teatru Studio, która znana jest właśnie z występu w małych formach, jak choćby świetna Matka Makryna. Jest zatem ta unikatowa forma sceniczna splotem sprzeczności. Monumentalna w duchowej treści, a jednocześnie minimalistyczna w formie, co nie przejawia się tylko we wspomnianych wyżej sferach wizualnej prezentacji, ale także w samym czasie trwania. Widowisko trwa bowiem zaledwie godzinę i tyle zresztą wystarczy, by zanurzyć się w intensywnych, mistycznych i transowych doznaniach, które gwarantuje mikstura muzycznej partytury rozpiętej od muzyki dawnej aż po współczesne brzmienia ambientowe. Przede wszystkim jednak to wyjątkowe dzieło daje szansę wglądu w to, jakimi kategoriami posługiwała się prosta duchowość sprzed tysiąca lat.

(...) Forma widowiska wyreżyserowanego przez Jarosława Kiliana jest bardzo prosta i skromna, oparta na symbolach dobrze zakorzenionych w kulturze europejskiej. Siły dobra – cnoty ubrane są na biało, szatanowi przynależy kolor czarny. W tym świecie dobro wyrażają muzyka i piękny anielski śpiew wykonywany na żywo przez Annę Marię Jopek. Za scenografię służą wyświetlane w tle sceny iluminacje benedyktynki. Bohaterka opowieści – dusza ludzka – pokazana została zarówno jako młoda, jak i jako stara kobieta u kresu życia, która nie dała się zwieść siłom zła.

Kilian zaproponował spektakl niespieszny, przesycony treściami religijnymi, będący w kontrze do dzisiejszych nurtów i poszukiwań twórczych. Postawił na starą formę, trudne słowo i szlachetność wykonania. Ostatni monolog o świetle wypowiadany przez Irenę Jun zostaje z widzem zarówno na poziomie treści, jak i obrazu. „Kim jesteście?” – to pytanie zaczepne, prowokacyjne, zadawane z zewnątrz, a kierowane do nas. Reżyser nie wprowadza aktualnych odniesień do rzeczywistości, nie dorzuca pandemicznych rekwizytów zadomawiających się na scenach. Przypomina jednak, że wszelkie sytuacje graniczne na nowo każą pytać o podstawowe wartości, definiować celowość istnienia. Właśnie w czasach, kiedy prawie każdy kogoś stracił, znów zastanawiamy się nad pochodzeniem dobra i zła. Ordo Virtutum porusza problematykę eschatologiczną, pyta o przyczyny naruszenia harmonii świata. To spektakl, który w pandemii – czasie oczekiwania – pozostawia nadzieję, ale i niepokojąco pyta: kim będziecie?